Kleiwinning laat natuurlijke sporen na in Rijnstrangengebied

Wie door het Rijnstrangengebied loopt, heeft waarschijnlijk geen idee hoe dit natuurlijke gebied is ontstaan. In samenwerking met de provincie Gelderland ontwikkelden wij in het Rijnstrangengebied deelgebied d’n Nooteboom en in opdracht van eigenaar Stichting Twickel en de kopers van de klei: Wienerberger B.V. en Vandersanden (voorheen Bylandt B.V.) is de Kleine Gelderse Waard ontwikkeld door kleiwinning voor baksteenproductie. In het Rijnstrangengebied (verder naar het westen) zien wij nog mooie vervolgkansen voor projectontwikkeling in het kader van natuurontwikkeling.

Door klei te winnen, ontwikkelen we niet alleen natuurgebieden. We zorgen ook voor essentiële grondstoffen voor de bouwsector. Keramische klei is nodig om bakstenen en dakpannen te vervaardigen. Door de bouwopgave waar we in Nederland voor staan, is klei als grondstof hard nodig. Samen met partners kijken we hoe we op een duurzame manier gebieden kunnen ontwikkelen en tegelijkertijd kunnen voldoen aan de vraag uit de markt maar ook nieuwe maatschappelijke functies kunnen toevoegen. Zo maakten wij in de gemeente Zevenaar al heel wat gebieden klaar voor vrijetijdseconomie. Recreëren in de eigen omgeving wordt steeds belangrijker. Dat is in deze tijd van Corona duidelijk te zien.

Recreatief heeft het Rijnstrangengebied veel aantrekkingskracht op wandelaars, vogelaars en fietsers en het biedt hiermee een maatschappelijke meerwaarde voor de regio. Het Rijnstrangen Klompenpad voert je in 14 kilometer door het buitengebied van Aerdt, Pannerden en Oud-Zevenaar. Je wandelt door ruig rivierenlandschap met uiterwaarden, herstelde waterpartijen en geulen en rabatten, over dijken, via twee trekpontjes, langs een gemaal en oude verdedigingswerken. Via het klompenpad kom je langs diverse door Delgromij aangelegde gebieden; in een mooie samenwerking met Stichting Twickel en Wienerberger.

Collega Wendy Noorlander is online communicatieadviseur en nog niet zo lang werkzaam bij de K3 organisatie (waar Delgromij onderdeel van uitmaakt). Zij ging onlangs op werkbezoek met de projectleiders van Delgromij. “Tijdens het werkbezoek was ik erg onder de indruk van het uitgestrekte Rijnstrangengebied. Vooral de Kleine Gelderse Waard is erg fotogeniek. Ik werd geïnspireerd om snel terug te keren en dat deed ik twee weken geleden. Het klompenpad is echt prachtig. Je loopt middenin de natuur en in deze periode van het jaar zie je alles tot bloei komen. Zo gaaf als je bedenkt dat dit gebied door kleiwinning is ontstaan en het nu letterlijk weer ruimte biedt aan flora en fauna.”

Collega Iwan Reerink, senior projectleider gebiedsontwikkeling trok ook de wandelschoenen aan: “Wat een prachtig pad in een prachtige omgeving, op deze wijze ervaar je levendig wat voor mooie gebieden door kleiwinning en samenwerking kunnen ontstaan.”

Collega Jildert Hijlkema is naast projectmedewerker gebiedsontwikkeling ook fervent vogelaar: “Riet- en moerasvogels laten zich over het algemeen maar moeilijk zien. Maar wie in het vroege voorjaar vroeg opstaat voor een wandeling over het klompenpad, wordt beloond met een waar vogelconcert!”

Ooit speelde het water in de Rijnstrangen een grote rol. En dat zag je terug in de diversiteit aan flora en fauna. De Rijnstrangen zijn door de jaren heen opgeslibd en kampen grote delen van het jaar met droogte. In de Gelderse Waard en d’n Nooteboom zijn deze delen van het Rijnstrangengebied verdiept door kleiwinning. Door nieuw moeras te ontwikkelen en bestaand moeras te herstellen, kunnen we de bijzondere natuur in Rijnstrangen beschermen en uitbreiden.

In het oostelijke deel het Rijnstrangengebied nabij Herwen vind je de uiterwaarden Revensweert en Erfkamerlingschap. Hier werken we sinds 2009 samen met Staatsbosbeheer aan de ontwikkeling van nieuw rietmoeras. Door maaiveldverlaging ontstaan hier geulen die water bergen. In totaal wordt hier 28 hectare rietmoeras ontwikkeld. Waterriet is gebaat bij een natte ondergrond. Dat is dan ook wat we hier willen realiseren: een gebied waar grotere delen van het jaar water aanwezig is. Alleen dan krijgt het rietmoeras een kans en trekken we moerasvogels aan. Onze moerasvogels moeten we koesteren door hun leefgebied te verruimen.

Het Rijnstrangengebied ligt tussen Lobith en Pannerden. Het is een gebied dat wordt gevormd door een oude rivierloop uit de 17e eeuw. Het is een 15 kilometer lang lint van water, oude eilanden en moerassen. Gelegen in de Gelderse Poort waar de Rijn zich splits in de Waal en het Pannerdens Kanaal. Het kwelwater van Montferland zorgt voor een bijzondere waterkwaliteit in de Rijnstrangen. Staatsbosbeheer en Stichting Twickel zijn twee belangrijke beheerders in het gebied. Zij werken samen met lokale agrariërs aan natuurbeheer. Waterschap Rijn en IJssel is als waterbeheerder een belangrijke partner voor het waterpeil en de waterkwaliteit en –kwantiteit.

Kavelruil belangrijk instrument

Om de bijzondere moerasnatuur te behouden en versterken is Rijnstrangen aangewezen als Natura 2000-gebied. De provincie Gelderland streeft daarbij naar een goede samenwerking met grondeigenaren en omwonenden, waarbij kavelruil een belangrijk instrument is. De grondaankopen en kavelruil vinden plaats onder de regie van de provincie.

Op 31 maart 2021 vond de meest omvangrijke kavelruil plaats: de aktepassering van de kavelruil in de Rosandse Polder. Er is grond geruild voor landbouwstructuurverbetering en natuurontwikkeling. Daarnaast is er ruimte gemaakt voor recreatieve paden en natuurinclusieve landbouw (voedsel produceren met hart voor natuur en landschap).